بازار قدیمی و سنتی رشت برخلاف بسیاری از بازارهای بزرگ سایر شهرهای ایران، یک بازار رو باز است و تنها قسمت کوچکی از آن با حلب پوشیده شده و روزانه هزاران نفر برای تأمین نیازهای روزانه خود به این بازار مراجعه میکنند؛ این بازار شامل میدان بزرگ و کوچک، چهارسوق ها و کاروانسراهایی است که سبک معماری، تزئینات و طاقیهایشان از قدیم همچنان پابرجا مانده و به همین دلیل دارای جاذبههای زیبای گردشگری است.
بازار رشت از بخشهای گوناگون شامل کاروانسراها و طاقیها و … تشکیل شده و محل فعالیت اصناف مختلف است؛ در بافت ۲۴ هکتاری بازار رشت، ۱۴ کاروانسرا وجود دارد که توسط راستههای مختلف به هم مرتبطند و این کاروانسراها در دوره قاجاریه و اوایل دوره پهلوی برای کانونهای بازرگانی ساخته شدند؛ بازدید و خرید از بازار رشت، اگرچه با سختی رفت و آمد همراه است اما در نوع خود دیدنیهای بسیار بکری دارد و همواره مملو از جمعیت است.
با این وجود فرسودگی ساختمانها، سقفهای به هم چسبیده، وجود انبار لوازم اشتعال زا، کابلهای برق آویزان، وضع نامناسب سیستمهای سیم کشی و عدم دسترسی مناسب در زمان وقوع حادثه به دلیل فعالیت دستفروشان از جمله مواردی است که موجب شده بازار رشت همواره در خطر باشد.
وقوع آتش سوزی در بازار بزرگ و سنتی رشت نه تنها عواقب مالی سنگینی برای اصناف به همراه دارد، بلکه میتواند عواقب اجتماعی ناخوشایندی را نیز به جا بگذارد؛ آتش سوزی در راسته طلافروشان و کتابفروشان در سال ۸۳ به گفته مسئولان وقت سازمان آتش نشانی، یکی از مهیب ترین حریقها در رشت بوده که اطفاء آن بیش از ۹ ساعت طول کشید و در پی آن ۱۸۰ مغازه در آتش سوخت یا آتش سوزی دهه ۴۰، بازار رشت را به طور کامل سوزاند و برای مدتها، اقتصاد شهر را فلج کرد.
پاساژ قدیری رشت جنب بازار موسوم به شیک در میدان شهدای ذهاب نیز سال ۱۳۹۵ با اتصال برق دچار حریق شد که در پی این آتش سوزی؛ بنای هفت مغازه به طور کامل سوخت، سقف هفت مغازه دیگر نیز دچار سوختگی و آبخوردگی ۱۱ مغازه از این بازار قدیمی خسارات زیادی دید.
شناسایی افزون بر ۳۰ مورد نا ایمنی در بازار رشت
معاون آموزش ایمنی و پیشگیری سازمان آتش نشانی رشت با بیان اینکه افزون بر ۳۰ مورد نا ایمنی در بازار بزرگ این کلانشهر شناسایی شده، گفت: درباره بازار رشت و خطرات موجود در گستره بازار، پیگیریهای لازم و مکاتبات زیادی انجام داده و خطرات و ناایمنیهای منجر به حریق در بازار رشت را شناسایی و به متولیان امر اعلام کردهایم.
حبیب موحدی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، با بیان اینکه ناایمنی و خطرات در بازار رشت به چند دسته تقسیم میشود، افزود: خطراتی مربوط به موضوع سد معبر در بازار، دامنههای کاذب و پش روی مغازه داران است که موجب میشود تا در بروز حادثه حریق در بازار، خودروهای سازمان آتش نشانی برای امدادرسانی به سختی در محل حاضر شوند.
وی وضعیت نامناسب سیستم سیم کشی در سطح بازار رشت که در هم تنیده و تار عنکبونی است، را از دیگر خطرات در بازار رشت عنوان و اظهار کرد: منابع حرارتی در بازار رشت در صنف غذاخوریها و سایر صنفها، گاهاً منجر به حریق شده است.
وی در ادامه تشریح خطرات و نا ایمنیهای منجر به حریق در بازار رشت و با اشاره به موضوع پراکندگی صنفی در این بازار خاطر نشان کرد: در مکانی از بازار رشت انبار قابل اشتعال وجود دارد و در مکانی دیگر مبل و پارچه فروشی فعال است؛ به طور کلی در سطح بازار رشت انبارداری مشخصی وجود ندارد وهر کس با توجه به شرایط کاری خود انبارداری میکند که در صورت بروز حریق خسارات جبران ناپذیری را شاهد خواهیم بود.
به گفته موحدی؛ برخی از انبارهای ما در بازار رشت دارای مواد سریع الاشتعال هستند ضمن آنکه سقفهای کاذب مغازهها در بازار رشت به عنوان یکی دیگر از مشکلات و خطرات مطرح هستند چراکه در صورت بروز حریق مانع عبور خوردوهای آتش نشانی میشود که بایستی با تدابیری برای قطع این سقفهای کاذب اقدام شود.
وی در ادامه گفت و گو با خبرنگار ایرنا، با تشریح اقدامات و کارهای انجام شده سازمان آتش نشانی رشت با اتاق اصناف گیلان برای ایمن سازی بازار تصریح کرد: بر اساس تفاهمنامه با اتاق اصناف استان از سال ۹۵، در راستای ایمن سازی واحدهای صنفی در سطح بازار، افزون بر سه هزار و ۵۰۰ واحد در قالب سیم کشی برق با توجه به فرسودگی سیم کشیهای برق در بازار، ایمن سازی شدهاند.
موحدی خاطر نشان کرد: رفع خطرات و ناایمنیهای موجود در بازار بزرگ این کلانشهر و پیشگیری از وقوع حریق، همکاری و تعامل تمامی دستگاههای مربوطه را میطلبد که همه بایستی در این باره اهتمام جدی داشته باشند.
موانع عملیات مطلوب آتش نشانان در بازار رشت
معاون عملیات سازمان آتش نشانی رشت نیز در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، مشکلات مربوط به ناایمنی در بازار رشت را مانع عملیات مطلوب آتش نشانان خواند و گفت: وجود سایبانهای گشوده و قرار دادن گاری های زنجیر شده در میانه بازار، از مهمترین دغدغه آتش نشانان در صورت بروز حریق به ویژه در سطح بازار رشت است.
شهرام مؤمنی اظهار داشت: شبکه عنکبوتی برق، محصور شدن شیرهای اضطراری در بازار با پیشروی و پهن شدن وسایل دستفروشان، انبارهای دارای مواد اشتعال، بافت قدیمی و کوچههای تنگ و باریک، پیشروی مغازهها در شارع عام و فعالیت دکهها در بازار از جمله مواردی است که در صورت بروز حریق مانع از انجام عملیات مطلوب میشود.
وی با اشاره به اقدامات سازمان آتش نشانی رشت برای برپایی ایستگاههای آتش نشانی در حوالی بازار افزود: ایستگاههای آتش نشانی در حوالی و داخل بازار رشت شامل ایستگاه هشت در داخل بازار، هفت در میدان صیقلان و ایستگاه شماره یک در استادسرا میتوانند کمتر از دو دقیقه، به محل حریق در بازار رشت برسند که مشکلی به لحاظ آمادگی تیمها و حضور به موقع آنها نیست اما مشکلات یاد شده، ما را برای انجام عملیات با دشواری مواجه میکند.
مؤمنی با بیان اینکه جانمایی هیدرانت های آب در داخل بازار رشت انجام گرفته و بازدیدها مرتبط انجام میشود، خاطرنشان کرد: هیدرانت ها در مواقع ضروری مانند یک ایستگاه آتش نشانی عمل میکنند و کسبهها در بازار بایستی به این مهم توجه داشته باشند که این هیدرانت ها با پیشروی در بازار پوشانده نشود و نسبت به آزاد سازی آنها توجه داشته باشند.
وی با اشاره به بازدیدهای شبانه روزی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری رشت توسط آتش نشانان ایستگاههای هشت و هفت در داخل بازار اظهار داشت: به صورت شبانه روزی بازدید از بازار رشت انجام و در صورت مشاهده خطر و موانع با نامه نگاریهای لازم به مراجع ذیصلاح برای رفع آنها اقدام میشود.
معاون عملیات سازمان آتش نشانی رشت با تاکید بر ضرورت همکاری کسبه برای پیشگیری از حوادث در بازار بزرگ این کلانشهر خاطر نشان کرد: مشکلات و خطر پذیری بازار رشت بارها در جلسههای مختلف بیان و راهکارهایی نیز ارائه شده که زمانبر است اما همراهی و مشارکت بازاریان و کسبه میتواند راهگشا باشد.
وی اظهار داشت: بارها نسبت به اصلاح سیستمهای سیم کشی برق و انتقال انبارهای زیرزمینی دارای مشتعلات نفتی از بازار رشت به مکان دیگر هشدار دادهایم بنابراین ضروریست تا برای پیشگیری از خسارات جبران ناپذیر به این هشدارها توجه جدی شود.
وی تاکید کرد: بازنگه داشتن مسیرهای دسترسی خودروهای سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری، جمع آوری دکهها و سایبانهای مزاحم در انجام عملیات از جمله مهمترین خواسته ما از بازاریان رشت است که نیازمند همکاری آنان در این باره هستیم.
عزم همگانی برای ایمنی بازار رشت
رئیس کمیسیون بهداشت و محیط زیست و خدمات شهر شورای اسلامی کلانشهر رشت نیز در گفت وگو با خبرنگار ایرنا، با اشاره به ناایمن بودن بافت سنتی و تاریخی بازار بزرگ رشت بیان داشت: نیازمند مشارکت همگان در ایمنی بازار رشت هستیم.
فاطمه شیرزاد اظهار داشت: بافت قدیمی، کابلهای برق قدیمی و سقفهای کوتاه موجب شده که خطر همواره بازار بزرگ رشت را تهدید کند و کوچکترین بی احتیاطی در این بازار ممکن است خسارات جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد.
وی خاطرنشان کرد: وجود انبارهای شیمیایی شامل رنگها، مواد شیمیایی و روغنی قابل اشتعال از موضوعاتی است که در جلسههای مختلف بارها بیان شده و به سازمان آتش نشانی مأموریت داده شد که تدابیر لازم برای رفع این موارد را انجام دهد.
وی بیان اینکه اقدامات اساسی و مؤثری را برای نوسازی، بازسازی و پروژههای کمک به محوطه سازی از سالهای گذشته انجام دادهایم، تصریح کرد: برنامه عملیات و ساماندهی محوطه بازار رشت را در دستور کار داریم ضمن اینکه کارگاه هم تجهیز شده که عملیات جمع آوری و هدایت آبهای سطحی، ایمنی بازار و کف پوش سازی و اجرای مناسب سازی شهری را شامل میشود.
به گفته شیرزاد، با توجه به اهمیت بازار رشت به لحاظ اقتصادی و گردشگری، یک ایستگاه آتش نشانی با تجهیزات مورد نیاز در بازار رشت جانمایی شد ضمن اینکه جدی گرفتن موضوعات ایمنی در بازار، تلاش برای رفع موانع از سوی بازاریان و همکاری آنان با متولیان امر از جمله مواردی است که بایستی مورد توجه باشد.
وی بازار بزرگ رشت را قطب اقتصادی برای مرکز استان دانست و تاکید کرد: به نوسازی مغازهها از سوی بازاریان بایستی اهتمام شود اگرچه تعدادی از مغازهها در حرفه های مختلف از سالهای گذشته نوسازی شده ولی نوسازی بقیه مغازهها بایستی انجام شود.
رئیس کمیسیون بهداشت، محیط زیست و خدمات شهر شورای اسلامی رشت در ادامه با اشاره به فعالیت چندین کاروانسرا در بازار بزرگ این کلانشهر بیان داشت: بازآفرینی این کاروانسراها بایستی در دستور کار مسئولان مربوطه از جمله میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، شهرداری و استانداری قرار گیرد و برای این مهم بایستی سرمایه گذار یا بازاریان ورود کنند.
وی کاروانسراها را جزو مکانهای هویتی خواند و اظهار داشت: در استانهای همجوار ما بسیاری از کاروانسراها بازسازی و بازآفرینی شده اند، حرفه های مختلف مشغول فعالیت هستند و به عنوان مرکز گردشگری نیز به شمار میروند اما ما این قابلیتها و ظرفیتها را به لحاظ هویتی داریم که متأسفانه نادیده میگیریم.
شیرزاد در خاتمه مصاحبه با خبرنگار ایرنا، با اشاره به برگزاری نشستهای مختلف با اصناف در حوزه شهر و شورای اسلامی اظهار داشت: مدیریت شهری رشت آمادگی همکاری بیش از پیش با اصناف درباره افزایش ایمنی بازار بزرگ این کلانشهر را دارد.
کلانشهر رشت مرکز استان گیلان دارای حدود ۷۰۰ هزار نفر جمعیت ثابت دارد که در طول روز به یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر میرسد.
ایرنا